Chất vấn là một trong các hoạt động giám sát chủ yếu của đại biểu HĐND
Ảnh: đại biểu Vũ Hồng Như Yến, tổ đại biểu thành phố Cà Mau chất vấn tại Kỳ họp thứ Hai HĐND tỉnh
Về hoạt động chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân
Đại biểu HĐND có quyền chất vấn trực tiếp tại kỳ họp HĐND, phiên họp Thường trực HĐND hoặc gửi chất vấn bằng văn bản đến người bị chất vấn quy định tại điểm đ khoản 1 Điều 5 của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND, gồm: Chủ tịch UBND, thành viên khác của UBND, Chánh án Tòa án nhân dân, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân, Thủ trưởng cơ quan thuộc UBND cùng cấp.
Nội dung chất vấn phải cụ thể, rõ ràng, có căn cứ và phải liên quan đến nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của người bị chất vấn. Trình tự, thủ tục chất vấn của đại biểu HĐND tại kỳ họp HĐND, phiên họp Thường trực HĐND được thực hiện theo quy định tại Điều 60 và Điều 69 của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND và quy chế hoạt động của HĐND, đại biểu HĐND.
Về hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật
Đại biểu HĐND có trách nhiệm nghiên cứu, xem xét nội dung quyết định của UBND cùng cấp và nghị quyết của HĐND cấp dưới trực tiếp.
Trường hợp phát hiện văn bản quy phạm pháp luật có dấu hiệu trái với Hiến pháp, luật, văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên, nghị quyết của HĐND cùng cấp thì đại biểu HĐND có quyền yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung, đình chỉ việc thi hành, bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ văn bản quy phạm pháp luật.
Về hoạt động giám sát việc thi hành pháp luật ở địa phương
Đại biểu HĐND thường xuyên theo dõi, xem xét việc thi hành pháp luật tại địa phương. Tổ đại biểu HĐND tổ chức để đại biểu HĐND giám sát việc thi hành pháp luật trên địa bàn nơi đại biểu ứng cử.
Tổ đại biểu HĐND có nhiệm vụ, quyền hạn sau đây:
Thông báo nội dung, kế hoạch giám sát cho cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát chậm nhất là 07 ngày trước ngày bắt đầu tiến hành hoạt động giám sát; Mời đại diện cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan tham gia giám sát.
Khi tiến hành giám sát, đại biểu HĐND có những nhiệm vụ, quyền hạn sau đây: Thực hiện đúng nội dung, kế hoạch giám sát; Khi phát hiện có hành vi vi phạm pháp luật, gây thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân thì đại biểu HĐND có quyền yêu cầu cơ quan, tổ chức hữu quan áp dụng các biện pháp cần thiết để kịp thời chấm dứt hành vi vi phạm pháp luật và khôi phục lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân bị vi phạm; trường hợp cơ quan, tổ chức không thực hiện hoặc đại biểu HĐND không đồng ý với việc giải quyết thì đại biểu HĐND có quyền yêu cầu cơ quan, tổ chức cấp trên trực tiếp xem xét giải quyết; Chậm nhất là 10 ngày kể từ ngày kết thúc hoạt động giám sát, đại biểu HĐND báo cáo kết quả giám sát với Thường trực HĐND cùng cấp.
Về hoạt động giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của công dân
Khi nhận được khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của công dân, đại biểu HĐND có trách nhiệm nghiên cứu và chuyển đến cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền để xem xét, giải quyết; theo dõi, đôn đốc việc giải quyết, đồng thời thông báo cho người khiếu nại, tố cáo, kiến nghị biết.
Trong thời hạn do pháp luật quy định, cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền phải xem xét, giải quyết và thông báo bằng văn bản cho đại biểu HĐND biết kết quả giải quyết; trường hợp không đồng ý với việc giải quyết, đại biểu HĐND có quyền gặp người có thẩm quyền giải quyết hoặc người đứng đầu cơ quan, tổ chức cấp trên trực tiếp của người có thẩm quyền giải quyết để yêu cầu giải quyết hoặc báo cáo cơ quan có thẩm quyền xem xét, xử lý theo thẩm quyền.
Về bảo đảm việc thực hiện kết luận, kiến nghị giám sát
Tổ đại biểu Hội đồng nhân dân và đại biểu Hội đồng nhân dân có trách nhiệm thường xuyên theo dõi, đôn đốc việc thực hiện nghị quyết, kết luận, kiến nghị giám sát; trường hợp cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát không thực hiện hoặc thực hiện không đúng yêu cầu trong nghị quyết, kết luận, kiến nghị giám sát thì xử lý theo thẩm quyền hoặc kiến nghị cơ quan có thẩm quyền xử lý.
Đại biểu HĐND tỉnh thảo luận các văn bản trình Kỳ họp thứ Hai HĐND tỉnh khoá IX
Như vậy, quyền giám sát, việc bảo đảm thực hiện kết luận, kiến nghị giám sát của đại biểu HĐND, tổ đại biểu HĐND đã được Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND quy định cụ thể, rõ ràng. Tuy nhiên, để các quy định này được áp dụng vào thực tế, đòi hỏi mỗi vị đại biểu HĐND, tổ đại biểu HĐND cần tích cực nghiên cứu hình thức, trình tự, thủ tục giám sát; chủ động nắm thông tin để đề xuất, cung cấp thông tin về nội dung, đối tượng giám sát sát và tham gia ý kiến sát đáng tại các hoạt động giám sát. Đồng thời, để chất lượng hoạt động giám sát được nâng cao, mỗi đại biểu HĐND phải thể hiện được vai trò, trách nhiệm của mình trong hoạt động, khi phát hiện nội dung giám sát có dấu hiệu trái với quy định của pháp luật cần kịp thời kiến nghị, đề xuất giải pháp xử lý và phải theo dõi, đeo bám đến cùng các nội dung mà mình kiến nghị, tránh tình trạng “nể nang, ngại va chạm”, có như vậy mới phát huy tối đa quyền giám sát của mình, đáp ứng sự kỳ vọng của cử tri.
Thanh Mộng