Theo Báo cáo của Ban Pháp chế HĐND tỉnh, trong những năm qua, công tác THAHS trên địa bàn tỉnh luôn được các cấp ủy, chính quyền địa phương và ngành chức năng quan tâm, chỉ đạo, triển khai thực hiện đạt nhiều kết quả. Một số kết quả nổi bật như: việc quán triệt và thực hiện Luật THAHS năm 2010, các nghị định của Chính phủ, Thông tư, Chỉ thị của Bộ trưởng Bộ Công an và các quy định có liên quan được thực hiện nghiêm túc. Công tác kiểm tra, hướng dẫn nghiệp vụ về công tác THAHS, tạm giữ, tạm giam được quan tâm thực hiện. Thủ tục đưa người bị kết án phạt tù đang ở nhà tạm giữ đi chấp hành theo bản án đã có hiệu lực pháp luật được đảm bảo; thực hiện công tác tiếp nhận, lập, đăng ký và bàn giao hồ sơ cải tạo không giam giữ, cấm cư trú, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định, tước một số quyền công dân, quản chế và thi hành án treo cho UBND cấp xã cơ bản theo trình tự, thủ tục quy định. Cơ sở vật chất, điều kiện sinh hoạt của Trại giam, Trại tạm giam công an, nhà tạm giữ Công an các huyện trên địa bàn tỉnh cơ bản đảm bảo phục vụ cho công tác quản lý giam, giữ. Việc quản lý, sử dụng phạm nhân phục vụ tại nhà tạm giữ được đảm bảo tỷ lệ theo quy định. Việc kiểm tra, kiểm soát, thu giữ, xử lý đồ vật cấm được được tổ chức theo định kỳ và đột xuất đúng quy định. Các chế độ, chính sách đối với phạm nhân, người bị tạm giữ, tạm giam cơ bản được đảm bảo. Việc tiếp nhận, giải quyết, xử lý đơn thư khiếu, nại tố cáo của phạm nhân, người bị tạm giữ, tạm giam thường xuyên được quan tâm, thực hiện. Công tác giáo dục và cải tạo phạm nhân, người bị tạm giữ, tạm giam có chuyển biến tích cực. Các đơn vị chức năng thường xuyên giáo dục, phổ biến nội quy, quy chế trại giam, nhà tạm giam, tạm giữ; phổ biến pháp luật bằng nhiều hình thức như: nghe thời sự, cấp phát báo Pháp luật, báo Công an nhân dân… cho người bị tạm giữ, tạm giam và phạm nhân đọc. Phần lớn các đối tượng sau khi chấp hành xong án phạt tù về địa phương đã thực hiện tốt chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước tại nơi cư trú.

     Tuy nhiên, trong quá trình thực thi nhiệm vụ cũng còn những khó khăn, hạn chế, bất cập. Công tác tuyên truyền, phổ biến các văn bản liên quan đến THAHS chưa được thực hiện thường xuyên; việc cập nhật và khai thác cơ sở dữ liệu về THAHS theo quy định tại một số đơn vị Công an cấp huyện còn gặp khó khăn; công tác bàn giao, cung cấp hồ sơ, thông tin có liên quan đến các thủ tục thi hành án gửi các cơ quan có thẩm quyền từng lúc chưa đảm bảo theo quy định (như thủ tục ủy quyền trong THAHS: thiếu danh chỉ bản, lý lịch bị can...). Công tác phối hợp với Tòa án, các cơ quan có liên quan và UBND nhân cấp huyện, cấp xã để hướng dẫn, tuyên truyền, thực hiện việc quản lý đối tượng án treo, cải tạo không giam giữ, vận động, giúp đỡ, tạo điều kiện cho đối tượng chấp hành xong án phạt tù về địa phương ổn định cuộc sống chưa được thực hiện chặt chẽ, thường xuyên; thực hiện công tác tái hòa nhập cộng đồng cho các đối tượng sau khi chấp hành xong án phạt tù còn gặp rất nhiều khó khăn do tâm lý kỳ thị, phân biệt, lo lắng… của cộng đồng đối với người mới ra tù. Việc áp dụng các quy định trong tái hòa nhập cộng đồng chưa đạt hiệu quả; chưa có kinh phí và chưa huy động được nguồn quỹ để hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng. Mặt khác, các đối tượng sau khi chấp hành xong bản án phạt tù, có nhiều trường hợp không trở về địa phương, có trường hợp tiếp tục tái phạm. Công tác quản lý, giáo dục đối với một số phạm nhân còn gặp khó khăn, vẫn còn tình trạng phạm nhân móc nối với các đối tượng xấu bên ngoài đưa vật cấm vào trại bằng nhiều hình thức rất tinh vi, khó kiểm tra, kiểm soát. Bên cạnh đó vẫn còn xảy ra tình trạng phạm nhân có hành vi, thái độ xem thường và chống đối cán bộ quản giáo. Hồ sơ, thủ tục về tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù đối với một số trường hợp phạm nhân mắc bệnh hiểm nghèo còn nhiều bất cập, do hầu hết các trường hợp phát sinh Bệnh viện chỉ chẩn đoán và ghi kết quả theo chuyên môn, chưa ghi bệnh án cụ thể, chưa kết luận rõ tình trạng bệnh đang ở giai đoạn nào trong hồ sơ bệnh án, nên việc thực hiện tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù đối với một số trường hợp theo quy định của Thông tư liên tịch số 03/2013/TTLT-BCA-BQP-BYT-TANDTC-VKSNDTC gặp nhiều khó khăn, lúng túng. Việc kết thúc hồ sơ đối với một số phạm nhân đã chết còn gặp một số khó thực hiện, nhất là việc cấp giấy chứng tử cho phạm nhân đã chết. Nhiều trường hợp do phạm nhân trước khi lãnh án đã rời khỏi địa phương rất lâu, địa phương không còn quản lý, nên nhiều trường hợp không được cấp giấy chứng tử. Mặt khác, đa phần các trường hợp nói trên đều ở ngoài tỉnh, nên phải tốn nhiều thời gian, công sức liên hệ làm việc nhưng có khi không đạt kết quả. Công tác thi hành án tử hình còn nhiều bất cập; tại tỉnh Cà Mau có 03 trường hợp bị kết án tử hình nhiều năm chưa kết thúc được thủ tục, dẫn đến tình trạng thi hành án bị chậm trễ, làm phát sinh nhiều vần đề phực tạp và gặp không ít khó khăn. Về cách xác định tiền án đối với phạm nhân tại một số bản án của Tòa án chưa thống nhất, như: trong một trường hợp tương tự nhau nhưng Tòa án này không xem đó là tiền án, nhưng Tòa án kia lại xem đó là tiền án. Mặt khác, một số bản án tuyên chưa rõ ràng, gây khó khăn cho việc xác định phần trách nhiệm dân sự bồi thường liên đới của các bị cáo theo bản án, quyết định của Tòa án, ảnh hưởng đến công tác giáo dục và thực hiện chính sách đối với phạm nhân. Việc tiếp nhận, xử lý đơn khiếu nại, tố cáo và phản hồi kết quả cho can phạm nhân có trường hợp chưa kịp thời. Việc trả lời, phúc đáp yêu cầu, khiếu nại cho can phạm nhân một số trường hợp còn chậm. Cơ sở vật chất, điều kiện sinh hoạt của một số nhà tạm giữ của Công an huyện trên địa bàn tỉnh còn nhiều khó khăn; camera giám sát tại một số nhà tạm giữ chưa được trang bị. Công an xã một số nơi chưa kịp thời tham mưu cho UBND cùng cấp thực hiện chức năng quản lý nhà nước về công tác THAHS; UBND cấp xã chưa quan tâm quản lý tốt công tác thi hành án án treo, cải tạo không giam giữ và đối tượng thực hiện các biện pháp tư pháp…tại địa phương; chưa thường xuyên thực hiện đúng việc lập hồ sơ đề nghị xem xét việc rút ngắn thời gian thử thách của các đối tượng đang cải tạo không giam, giữ tại địa bàn để báo cáo cơ quan có thẩm quyền xem xét; chưa kịp thời rà soát và phối hợp giữa các cơ quan trong việc xóa án tích cho người bị kết án về một trong các tội quy định của Luật hình sự đã chấp hành xong bản án.

     Để từng bước tháo gỡ khó khăn cho địa phương trong công tác này, thiết nghĩ các ngành chức năng cần tiếp tục nghiên cứu, đề xuất cấp có thẩm quyền xem xét, sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các cơ chế, chính sách, như: kiến nghị Chính phủ theo thẩm quyền hoặc trình Quốc hội xem xét bổ sung quy định cụ thể về thời hạn xem xét đơn xin ân giảm án tử hình; quy định cụ thể về thời hạn, thời gian tổ chức thi hành án đối với các đối tượng bị kết án tử hình; hướng dẫn cụ thể hơn công tác tái hòa nhập cộng đồng và tạo nguồn kinh phí hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng cho những người mãn hạn tù về địa phương.

     Kiến nghị Bộ Công an có văn bản chỉ đạo, hướng dẫn cụ thể về cơ chế phối hợp trong công tác chấp hành án treo, cải tạo không giam giữ, quản chế, cấm cư trú, tước một số quyền công dân, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định để công an địa phương dễ thực hiện. Sớm trang bị phương tiện, kỹ thuật nghiệp vụ cho Công an tỉnh theo Đề án trang cấp của Bộ Công an. Bộ Công an phối hợp TAND tối cao có hướng dẫn thống nhất về phương pháp xác định tiền án đối với phạm nhân; phối hợp với Bộ Tư pháp có hướng dẫn về việc cấp giấy chứng tử để kết thúc hồ sơ đối với một số phạm nhân đã chết; phối hợp với Bộ Y tế và các bộ, ngành có liên quan sửa đổi, bổ sung Thông tư liên tịch số 03/2013/TTLT-BCA-BQP-BYT-TANDTC-VKSNDTC theo hướng mở, quy định rõ hơn các trường hợp bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo và thống nhất ghi kết luận tình trạng bệnh tật cụ thể của người bệnh trong hồ sơ, bệnh án; phối hợp với TAND tối cao và VKSND tối cao có hướng dẫn cụ thể về việc trả lời, phản hồi, phúc đáp các đơn thư, yêu cầu, khiếu nại của phạm nhân về bản án, quyết định của tòa án, xem xét về tiền án, tội danh, hình phạt bổ sung,… theo Hướng dẫn liên ngành số 24/HD-VKSNDTC-TANDTC-BCA-BTP-BQP ngày 08/5/2014/ của TANDTC, VKANDTC, Bộ Công an, Bộ Tư pháp, Bộ Quốc phòng về việc hướng dẫn phân loại, giải quyết đơn khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tư pháp.

     Kiến nghị UBND tỉnh Cà Mau tiếp tục chỉ đạo các sở, ngành tỉnh và UBND các huyện, thành phố phối hợp tốt hơn trong việc tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về THAHS; tổ chức tốt việc quản lý, giáo dục, giúp đỡ người chấp hành xong án phạt tù về địa phương, người chấp hành án hình sự tại xã, phường, thị trấn; quan tâm tạo nguồn quỹ để hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng cho người mãn hạn tù trở về địa phương.

     Công an tỉnh Cà Mau chỉ đạo đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến pháp luật về công tác THAHS; thường xuyên tập huấn, hướng dẫn cho Công an cấp huyện, cấp xã trong công tác quản lý, thực hiện THAHS và áp dụng các biện pháp tư pháp tại địa phương theo các quy định. Tổ chức tốt công tác quản lý, giáo dục, giúp đỡ người chấp hành xong án phạt tù trở về địa phương, người chấp hành án hình sự tại xã, phường, thị trấn; phối hợp các ngành, đoàn thể địa phương đóng góp xây dựng Quỹ hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng cho người mãn hạn tù trở về địa phương. Chỉ đạo Công an cấp huyện, cấp xã kịp thời tham mưu cho UBND cùng cấp thực hiện chức năng quản lý nhà nước về công tác THAHS trên địa bàn. Công an tỉnh có kế hoạch đầu tư sửa chữa, xây dựng, nâng cấp một số hạng mục công trình thiết yếu cho nhà tạm giữ của Công an các huyện (như phòng hỏi cung; phòng làm việc với luật sư; bếp nấu ăn…); trang bị camera kiểm soát an ninh cho các nhà tạm giữ theo quy định.

Nguyễn Sơn Ca

(Trưởng ban Pháp chế HĐND tỉnh)